Bệnh nhiễm độc chì hữu cơ

I. Nguyên nhân

Chì hữu cơ thường gặp là Tetraethyl chì (Pb(C2H5)4) được sử dụng ngày càng nhiều để phà vào xăng nhằm tăng chỉ số octan. Mặc dù hiện nay người ta đang tìm mọi cách để thay thế xăng pha chì, nhưng với các động cơ có sức nổ lớn thì việc này còn gặp nhiều khó khăn, nên nguy cơ gây nhiễm độc cho công nhân tiếp xúc ở nhiều ngành nghề tiếp xúc với xăng dầu còn rất cao.

Ở người, chì hữu cơ gây nhiễm độc kiểu viêm não là thường gặp nhất. Do có ái lực cao với tổ chức mỡ nên chì cố định ở tổ chức não khi tiếp xúc với vỏ não, chì hữu cơ kích thích chất trắng và chất xám gây tăng tiết phù nề, tổn thượng lan toả làm cho vỏ não mất khả năng hoạt động bình thường đồng thời các trung tâm dưới vỏ cũng được thoát ức chế gây nên tình trạng rối loạn điều hoà, các biểu hiện tâm thần có thể xảy ra.

II. Triệu chứng

Dấu hiệu nổi bật của nhiễm chì hữu cơ là thần kinh. Hiếm gặp đường viền chì Burton. Hồng cầu hạt kiềm cũng rất ít thấy.

2.1. Giai đoạn đầu

Ở giai đoạn thấm nhiễm hoặc giai đoạn bệnh mới phát, có thể thấy một số triệu chứng sau đây:

2.1.1. Rối loạn giấc ngủ

Khó ngủ là triệu chứng sớm nhất và cũng làm cho bệnh nhân khó chịu nhất, khó ngủ kéo dài nhiều ngày. Khi ngủ thiếp đi được, thì giấc ngủ cũng xáo động và bị gián đoạn bằng cơn ác mộng, làm chợt tỉnh giấc.

2.1.2. Rối loạn tiêu hoá

Buồn nôn hay xảy ra vào ban đêm hay sáng sớm... Ở miệng cảm thấy có vị đặc biệt.

2.1.3. Các dấu hiệu cổ điển đặc trưng

- Hạ huyết áp

- Hạ thân nhiệt

- Giảm nhịp tim.

Tuy nhiên, các triệu chứng này không thường xuyên đi với nhau. Nhiều khi tim lại đập nhanh hơn.

2.1.4. Các triệu chứng khác

Suy nhược, đổ mồ hôi, run, nhức đầu, bệnh nhân xanh xao gầy yếu. Không có hồng cầu hạt kiềm, delta ALA niệu bình thường. Một số dấu hiệu trên đây làm cho ta không nghĩ đến bệnh nhiễm độc chì thông thường mà phải nghĩ đến nhiễm độc chì hữu cơ.

Khi có các triệu chứng báo hiệu trên, để bệnh nhân ngừng tiếp xúc có thể làm cho sự tiến triển của bệnh dừng lại.

2.2. Giai đoạn nặng (bệnh não)

Bệnh não do chì hữu cơ thường biểu hiện bằng 4 triệu chứng dưới đây:

2.2.1. Hội chứng tinh thần

Tinh thần rối loạn, hoang tưởng không điển hình. Rối loạn tri giác xen lẫn những lúc tỉnh táo minh mẫn.

2.2.2. Hội chứng thần kinh

Run cố ., phản xạ tăng. Đồng tử thường giãn, không có dấu hiệu màng lão và rối loạn cảm giác.

2.2.3. Hội chứng toàn thân

Thường xuyên nghiêm trọng, suy nhược rõ rệt, thân nhiệt bình thường hoặc thấp, bao giờ cũng gặp nhịp tim chậm, dù bệnh nhân vật vã (mạch khoảng 50 nhịp/ phút). Huyết áp giảm đặc trưng, tối đa khoảng 70 ¸ 80 mm/Hg trong phần lớn trường hợp. Mồ hôi nhiều cũng là một dấu hiệu khá đặc biệt trong nhiễm độc hì hữu cơ. Nếu nhiệt độ tăng, mạch nhanh, tim loạn nhịp, rối loạn hô hấp, đó có hể là những dấu hiệu bệnh nặng, tiên lượng xấu.

2.2.4. Hội chứng thể dịch thường gặp

1. Thể nhẹ:

Hay gặp các triệu chứng ở giai đoạn thâm nhiễm hay khởi phát và bệnh kéo dài. Đặc biệt, giảm huyết áp là triệu chứng lâu hết. Bệnh chỉ khỏi nếu ngừng tiếp xúc với Pb hữu cơ.

2. Thể tinh thần:

Tinh thần suy sụp, tâm thần phân lập...

3. Thể thần kinh: Hay gặp là suy nhược toàn thân

4. Thể ngoài da:

Hay phối hợp với thể thần kinh, bong da để lại vết trắng, bỏng hoặc có các nốt bỏng, hay gặp ở khoảng giữa các ngón và rất ngứa, tiếp theo là loét da kéo dài và rối loạn dinh  dưỡng các móng tay.

III. Biện pháp phòng tránh

Biện pháp thay thế: Áp dụng những giải pháp công nghệ thay thế hoặc giảm thiểu lượng chì pha trong xăng…

Về các biện pháp y tế, cần được chú ý khi khám tuyển và khám định kỳ, phát hiện sớm những trường hợp bệnh để điều trị và tách họ ra khỏi môi trường lao động có chì hữu cơ.

Khi khám tuyển, phải loại những người nghiện rượu, rối loạn tâm thần, huyết áp thấp...

Khi khám định kỳ, phải định lượng chì niệu để xem mức hấp thụ, tích luỹ chì.

Nguồn tài liệu tham khảo:

- Bệnh Nghề Nghiệp - tác giả PGS. Lê Trung

- Vệ sinh lao động và bệnh nghề nghiệp - tác giả PGS. TS ĐỖ HÀM